İLKE Vakfı Eğitim Politikaları Araştırma Merkezi (EPAM) tarafından yayımlanan Eğitim İzleme Raporu 2024, Türkiye’deki öğrencilerin bireysel motivasyon alanında sergilediği güçlü yönleri ortaya koydu. Kararlılık ve kendine güven alanında OECD ülkeleri arasında birinci sırada yer alan Türkiye, merak duygusunda ikinci, azim endeksinde ise üçüncü oldu. Öğrencilerin hayal gücü ve maceraperestlik skorları da OECD ortalamasının üzerinde ölçüldü.
Raporda bu bulguların, Türk öğrencilerin öğrenmeye açıklık, hedefe bağlılık ve bireysel gelişim potansiyelinin yüksek olduğunu gösterdiği vurgulandı. EPAM Direktörü Doç. Dr. Ayhan Öz, konuyla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:
“Öğrencilerimizde yüksek bir bireysel motivasyon gözlemliyoruz. Ancak bu potansiyelin başarıya dönüşebilmesi için okul ortamının da destekleyici olması gerekiyor. Eğitim politikaları artık sadece bilgi aktarımına değil, duygusal dengeye ve sosyal bağa da odaklanmalı.”
Aidiyet duygusu geriliyor, sosyal zorbalık yükseliyor
Raporda dikkat çeken bir diğer başlık ise öğrencilerin okula aidiyet hissindeki gerileme oldu. PISA 2022 verilerine göre Türkiye, aidiyet endeksinde 42 ülke arasında 41. sırada yer aldı. Öğrencilerin okula duygusal bağ kurmakta zorlandığı, bu durumun özellikle pandemi sonrası dönemde belirginleştiği belirtildi.
Ayrıca, öğrenciler arasındaki zorbalık biçimi de değişiyor. Fiziksel zorbalık türleri azalırken, dışlanma ve alay edilme gibi psikolojik zorbalık türlerinde artış gözlemlendi. Raporda bu durumun, okul ikliminde sosyal güvenlik duygusunun zayıfladığına işaret ettiği belirtildi.
Bununla birlikte, öğrencilerin duygularla baş etme becerileri de zayıf seviyede. Türkiye, duygu kontrolünde 32 ülke arasında 28. sırada, strese dayanıklılıkta ise 30 ülke arasında 16. sırada yer aldı.
Öğretmenlikte iş var: En hızlı istihdam özel eğitimde
Eğitim İzleme Raporu 2024’te mezun istihdamına dair veriler de dikkat çekiyor. TÜİK verilerine göre, eğitim fakültesi mezunları arasında en hızlı iş bulanlar özel eğitim öğretmenleri oldu. Ortalama 4,2 ayda iş bulan bu grubu, İngilizce öğretmenliği (7,7 ay) ve DKAB öğretmenliği (8,8 ay) takip etti.
Kayıtlı istihdam oranlarında da özel eğitim öğretmenliği %96,2 ile zirvede yer alıyor. Sınıf öğretmenliği (%90,9) ve elektrik öğretmenliği (%92,8) gibi alanlar da yüksek oranlara sahip. Buna karşılık sosyal bilgiler, biyoloji ve Fransızca öğretmenliği mezunlarında bu oran %65’in altına kadar düşüyor.
Doç. Dr. Ayhan Öz, bu tabloyu şu sözlerle değerlendirdi:
“Eğitim fakültesi mezunlarının iş bulma verileri bize arz-talep dengesinin bozulduğu bazı alanları da işaret ediyor. Politika yapıcıların, hem öğretmen yetiştirme sürecini hem de istihdam planlamasını bu veriler ışığında yeniden gözden geçirmesi gerekiyor.”
Eğitime yatırım hızlandı: Bütçede rekor artış
Eğitim İzleme Raporu 2024, yalnızca öğrenci başarılarıyla değil, kamunun eğitime ayırdığı kaynaklardaki artışla da dikkat çekiyor. Rapora göre, 2024 yılı itibarıyla eğitime ayrılan toplam bütçe 1,6 trilyon TL’yi aştı. Bu tutar, 2023’e göre nominal olarak %150’den fazla bir artışı ifade ediyor.
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) bütçesi 1,09 trilyon TL’ye ulaşırken, YÖK ve üniversitelere ayrılan kaynaklar %157, ÖSYM bütçesi ise %203 artış gösterdi. Bu artışlarla birlikte eğitimin merkezi yönetim bütçesindeki payı da yükseldi; MEB bütçesinin GSYH’ye oranı 2023’te %1,64 iken 2024’te %2,65’e çıktı.
Raporda, bu artışın yalnızca finansal değil, stratejik anlamda da önemli olduğu belirtiliyor. Özellikle yükseköğretime yapılan yatırımların altyapı, akademik kadro ve Ar-Ge alanlarına yönlendirilmesi, eğitim kalitesini doğrudan etkileyen bir dönüşüm olarak değerlendiriliyor. Üniversitelere 2024’te sadece yatırım bütçesi olarak 35,5 milyar TL kaynak aktarıldı.
EPAM, bu gelişmeleri Türkiye’nin eğitimde “nicelikten niteliğe geçiş” sürecinin bir göstergesi olarak yorumluyor. Eğitim politikalarının sadece öğrenci performansına değil, eğitim ortamlarının güçlendirilmesine ve öğretim altyapısının kalitesine odaklanması gerektiği vurgulanıyor.
Raporun tamamına ulaşmak için
Daha detaylı bilgi için:
Abdulkadir Akkuş
İLKE Vakfı Kurumsal İletişim Koordinatörü
[email protected] +90 534 880 88 57